Specialty lenzen – maatwerk voor elke drager

In Eyeline wordt vaak gewerkt met specials, zoals voor kinderen, myopie, droge ogen, enzovoorts. Niet zo heel vaak gaat het over speciale lenzen. Het is niet eens een echte term in Nederland. Dat is in het buitenland wel anders – er is zelfs een Global Specialty Lens Symposium.

Onlangs mocht ik als lid van de congrescommissie voor de 15e keer op rij afreizen naar Las Vegas om me met bijna 1000 andere vakidioten vier dagen onder te laten dompelen in de wereld van de specialty lenzen. In de reis ernaartoe – letterlijk en figuurlijk – vroeg ik me af: hoe definieer je een specialty lens eigenlijk?

Wat maakt een lens ‘special’?

Toegegeven: de bulk van de inhoud van het Specialty Lens Symposium gaat over scleralenzen. Al zeker tien jaar is dit een enorm hot topic op het congres. Maar daarnaast zijn belangrijke agendapunten corneale lenzen, zachte custom-made lenzen en zeker ortho-K in combinatie met myopiebeheer.

Dus, wat is een specialty lens eigenlijk? In Nederland was het jarenlang de normaalste zaak van de wereld om vormstabiele lenzen aan te passen. Is dat nog steeds zo? In de Verenigde Staten bijvoorbeeld niet, daar wordt het echt als een specialty gezien, een vormstabiele lenspassing. En dat geldt zéker voor ortho-K.

Is een standaard zachte lens bij een keratoconus-patiënt, die daar heel gelukkig mee is, een specialty lens? Een zachte daglens is normaal gesproken geen specialty. Maar wat als die zachte lens wordt gebruikt als bandagelens bij een niet-helend epitheeldefect of na refractiechirurgie?

Het gaat om de lensdrager

Meer vragen dan antwoorden, lijkt het deze keer in ‘Door de lens van’. Die discussie hebben we ook op het podium in Las Vegas gevoerd. De uitkomst is eigenlijk altijd dat het niet om de lens, maar om de lensdrager gaat. Vaak is de gebruikte terminologie dan ‘patiënt’, zoals bijvoorbeeld bij keratoconus. Maar lang niet altijd: denk aan myopiemanagement bijvoorbeeld (alhoewel sommigen myopie ook als ziekte beschouwen).

Maar het punt is dat het gaat om het individu, en het individueel maken van een kijkoplossing. Dat kan met een contactlens (welke dan ook). Maar de lenskéuze zelf is ook vaak customisation; op maat gemaakt dus. Kies je voor een corneale lens of een scleralens, bijvoorbeeld bij een onregelmatig hoornvlies? En de ontvanger centraal zetten geldt zeker voor myopiebeheer. Het gaat er niet zozeer om dat het aanpassen (technisch) van de lens zo speciaal is (zeker in geval van zacht), maar wél om de keuze en het monitoren van de therapie. Dat kan ook een bril, ortho-K of atropine zijn.

Scleralenzen: een wereld apart

Scleralenzen zijn een apart verhaal. Congressen in het buitenland staan er bol van, terwijl het in Nederland – naast in een aantal grote instituten – maar mondjesmaat wordt toegepast. En dus is er ook weinig behoefte om erover te spreken op lezingenavonden, lijkt het.

Punt is dat het vrijwel zonder uitzondering gaat om ogen met achterliggende pathologie, zoals een onregelmatig hoornvlies, droge ogen of andere ziekten. Daarom is samenwerking met een oogarts (en overleg met zorgverzekeraars) essentieel. Maar de indicatiestelling voor een scleralenspassing, en zelfs de prijs, zijn wel aan het veranderen.

Ook bij een relatief niet-zo-heel-erg onregelmatig hoornvlies wordt tegenwoordig aan een scleralens gedacht, simpelweg omdat het comfort en de visuele uitkomst zo ontzettend goed zijn. Er komen ook steeds betere, en steeds meer, sclera-topografen op de markt die de specialist kunnen helpen een betere lens aan te passen.

Bij écht ingewikkelde ogen kunnen ook afdrukken van het oog worden gemaakt: de ultieme scleralens op maat. En hogere orde aberratiecorrectie staat nog in de kinderschoenen, maar komt er zéker aan bij scleralenzen, omdat die zo stabiel op het oog zitten. Sterker nog: dit was echt een hot topic in Las Vegas.

Scleralenzen zijn echt een specialty binnen de specialty-wereld. Superleuk was het in ieder geval om daar diverse Nederlandse en Vlaamse collega’s tegen te komen. Wellicht zien we u volgend jaar óók op het Global Specialty Lens Symposium.

Door de lens van de drager

Bekijk het vooral door de lens van de patiënt: wat is nu écht de beste kijkoplossing voor dát oog? Als we eerlijk zijn, kan dat best vaak (en steeds vaker) een scleralens zijn.

Óf je biedt dat zelf aan, maar schroom anders niet te verwijzen naar een specialist in de buurt die dat wel doet. Het zijn het oog en de lensdrager die de lens speciaal maken. Een speciale behandeling van een cliënt of patiënt kan óók zonder dat je zelf specialty lenzen aanpast.

Eef van der Worp verruimt zijn blik en kijkt ‘door de lens van…’ naar diverse onderwerpen die hem opvallen in zijn vakgebied.